Öz
The research has been conducted descriptive, cross-sectional in order to determine the patterns of use of vitamins and mineral in the elderly with chronic disease. The sample group of the study consists of 260 elderly individuals registered in a Family Health Center located in Kırşehir city center. The data were summarized as number, percentage and average, and Chi-square analysis has been used for evaluations. The average age of the elderly individuals participating in the study is 69,0 ± 3,83 and 51,2% of them are women. 32,3% of the elderly use vitamins and minerals, 12,3% of them use minerals, and 20,0% of them use vitamins. The minerals used by the elderly are Calcium (37,5%), Magnesium (25,0%), Iron (12,5%), and Zinc (12,5%), respectively. Vitamins used by the elderly are Vitamin C (44,2%), Vitamin D (30,8%), and Vitamin B12 (25,0%), respectively. 12,5% of the elderly use minerals and 13,8% use vitamins without a prescription. 18,5% of these elderly people use vitamins and minerals to protect from diseases, and 13,8% of them use vitamins and bio elements for the treatment of their diseases. In consultation with the health personnel, the rate of using vitamins and minerals is 23,1% in the elderly. The rate of using mineral was found to be high in single women, those who spent a long part of their lives in towns, towns, and villages, those who perceived their health poorly, those who did not work, and who did not have any problems in accessing the health institution (p <0,05). The rate of using vitamins was found to be higher in elderly individuals compared to single and unemployed individuals compared to employees (p <0,05). The most important problems of the elderly in using vitamins and minerals have been using them without a prescription and in consultation with healthcare personnel. In line with these results, the elderly should be informed about the rational use of vitamins and minerals.
Kaynakça
- Acar Tek., N., & Pekcan, G. (2008). Besin destekleri kullanılmalı mı?. Klasmat Matbaacılık, Ankara. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/B%2015.pdf
- Akkuş, Y., & Karatay, G. (2011). Kars’ta 60 yaş üstü bireylerin ilaç kullanım davranışlarının değerlendirilmesi. TÜBAV Bilim Dergisi. 4(3), 214-220.
- Aparasu, R. R., Mort, J. R., & Brandt, H. (2005). Polypharmacy trends in office visits by the elderly in the United States, 1990 and 2000. Res Social Adm Pharm, 1(3), 446-459.
- Arslan, M., Keskin Arslan, E., Koç, E. M., Sözmen, M. K., & Kaplan, Y. C. (2020). Altmış beş yaş ve üzeri kişilerde kırılganlık ile ilaç kullanımı ve polifarmasi arasındaki ilişki. Med Bull Haseki. 58, 33-41.
- Bilgili, N., & Karatay, G. (2005). Sait Yazıcı Sağlık Ocağı bölgesinde yaşayan bireylerin ilaç tüketimi ile ilgili bazı uygulamalarının belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 12(1), 39-48.
- Briefel, R. R., & Johnson, C. L. (2004). Secular trends in dietary intake in the United States. Annu Rev Nutr, 24, 401-431.
- Bülbül, S., Sürücü, M., & Aşık, G. (2014). Vitamin kullanım alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 57 (4), 241-245.
- Çoşkun, F., & Turhan, H. (2010). İstanbul’da vitamin kullanım alışkanlıkları ve bu alışkanlıkları etkileyen faktörler üzerine bir araştırma. Marmara Eczacılık Dergisi, 14, 21-28.
- Ekenler, Ş., & Koçoğlu, D. (2016). Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 3(3), 44-55.
- Ervin, RB., & Kennedy-Stephenson, J. (2002). Mineral intakes of elderly adult supplement and non-supplement users in the third national health and nutrition examination survey. The Journal of Nutrition, 132(11), 3422-3427.
- Esin, M. N. (2014). Örnekleme. Erdoğan S, Nahcivan N, Esin MN, editörler. Hemşirelikte Araştırma: Süreç, Ugulama ve Kritik. Nobel Tıp Kitabevleri. İstanbul. (s.189).
- Fletcher, R. H., & Fairfield, K. M. (2002). Vitamins for chronic disease prevention in adults: Clinical applications. JAMA, 2l87(23), 3127-3129.
- Kuvvetlioğlu, K. (2011).Yaşlı hastaların ilaç kullanım davranışları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). K.K.T.C. Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Millen, A. E., Dodd, K. W., & Subar, A. F. (2004). Use of vitamin, mineral, nonvitamin, and nonmineral supplements in the united states: The 1987, 1992, and 2000 national health interview survey results. J Am Diet Assoc, 104(6), 942-950.
- Özen, B., Kaya Erten, Z., & Bülbül, T. (2018). Kuşaklar arası akılcı ilaç kullanımı. Sağlık Bilimleri Dergisi, 27(3), 199-204.
- Park, S., Johnson, M., & Fischer, J. G. (2008). Vitamin and mineral supplements: barriers and challenges for older adults. Journal of Nutrition For The Elderly, 27 (3-4), 297-317.
- Radimer, K., Bindewald, B., Hughes, J., Ervin, B., Swanson, C., & Picciano, M. (2004). Dietary supplement use by adults: data from the national health and nutrition examination survey. 1999–2000. American Journal of Epidemiology, 160(4), 339–349.
- Şahin, DS., Özer, Ö., Yanardağ, MZ. (2018). Yaşlı bireylerin ilaç kullanımına ilişkin davranışlarının sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi. MAKÜ Sag. Bil. Enst. Derg, 6(1), 15-25.
- Saraç, Z. F., & Yılmaz, M. (2015). Yaşlılık ve sağlıklı beslenme. Ege Tıp Dergisi, 54 (10),1-11.
- Sebastian, R.S, Cleveland, L. E, Goldman, J. D, Moshfegh, A. J. (2007). Older adults who use vitamin/mineral supplements differ from nonusers in nutrient intake adequacy and dietary attitudes. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 107(8), 1322-1332.
- Şanal Karahan, F., & Hamarta, E. (2019). Geriatrik olgularda kronik hastalıkların ve polifarmasinin ölüm kaygısı ve anksiyete üzerine etkisi. Aegean J Med Sci, 1, 8-13.
- Taşkın Şayir, Ç., Aslan Karaoğlu, S., & Evcik Toprak, D. (2014) Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Polikliniği’ne başvuran 65 yaş üstü hastalarda polifarmasi ve tamamlayıcı tedavi kullanımlarının değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 18(1),35-41.
- Tarhan, G., Uslu, AU., Kavaklı, O., Karagülle, M., & Özgüles, B. (2020). Yaşlı hastalarda akılcı ilaç kullanımı. Osmangazi Journal of Medicine. 42(2), 130-139.
- Tufan, A. (2016). Yaşlılıkta vitamin ve eser elementlerin akılcı kullanımı. Türkiye Klinikleri J Geriatr-Special Topics, 2(2), 77-80.
- T. C. Kalkınma Bakanlığı. On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Yaşlanma. Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara 2018. https://sbb.gov.tr/wp-ontent/uploads/2020/04/YaslanmaOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). [İnternet]. 2019. https://www.ekonomist.com.tr/haberler/tuik-yayimladi-iste-turkiye-2019-yasli-nufus-istatistikleri.html.
- Uyanık, F. (2000). Bazı iz elementlerin organizmadaki başlıca fonksiyonları ve bağışıklık üzerine etkileri. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 49-58.
- Ünsal, A., Demir, G., Çoban Özkan, A., & Gürol Arslan, G. (2011). Huzurevindeki yaşlılarda kronik hastalık sıklığı ve ilaç kullanımları. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 12(3), 5-10.
- Yılmaz, M., Yılmaz, A., Özyörük, M., Turunç, F., Gürleyik Erkman, N., Kınalıkaya, A., & Arslan E. (2018). Akılcı ilaç kullanımı: Düzce’de aile hekimlerinin bilgi ve davranışları. Türk Aile Hek. Derg. 22(1), 20-27.
- Yıldırım Keskin, A. (2010). Yaşlılarda beslenme [Internet]. [Erişim Tarihi 18.08.2020]. Erişim adresi:http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/yasli_bakimi_onlisans_ao/yaslilarda_beslenme.pdf
Öz
Araştırma kronik hastalığı olan yaşlılarda vitamin ve minerallerin kullanım özelliklerinin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı, kesitsel türde yapılmıştır. Araştırmanın örneklem grubunu Kırşehir il merkezinde bulunan bir Aile Sağlığı Merkezi’nde kayıtlı 260 yaşlı birey oluşturmuştur. Veriler sayı, yüzde ve ortalama olarak özetlenmiş, değerlendirmelerde Ki-kare analizi kullanılmıştır. Çalışmaya katılan yaşlı bireylerin yaş ortalaması 69,0±3,83 olup %51,2’si kadındır. Yaşlıların %32,3’ü vitamin ve mineralleri, %12,3’ü mineralleri, %20,0’ı ise vitaminleri kullanmaktadır. Yaşlıların kullandıkları mineraller sırasıyla Kalsiyum (%37,5), Magnezyum (%25,0), Demir (%12,5) ve Çinko (%12,5)’dur. Yaşlıların kullandıkları vitaminler ise sırasıyla C vitamini (%44,2), D vitamini (%30,8) ve B12 vitaminidir (%25,0). Yaşlıların %12,5’i mineralleri, %13,8’i ise vitaminleri reçetesiz kullanmaktadır. Vitamin ve mineralleri kullanan bu yaşlıların %18,5’i hastalıklardan korunmak, %13,8’i ise hastalıkların tedavisi için kullanmaktadır. Sağlık personeline danışarak vitamin ve mineralleri kullanma oranı yaşlılarda %23,1’dir. Kadın, bekar, hayatının uzun bir bölümünü ilçe, kasaba, köyde geçiren, sağlık durumunu kötü algılayan, çalışmayan, sağlık kurumuna ulaşımda sorun yaşamayan yaşlı bireylerin mineral kullanma oranları yüksek olarak belirlenmiştir (p<0,05). Yaşlı bireylerden evli olanların bekar olanlara göre ve çalışmayanların çalışanlara göre vitaminleri kullanma oranları yüksek olarak belirlenmiştir (p<0,05). Yaşlıların vitamin ve mineralleri kullanmadaki en önemli sorunları reçetesiz ve sağlık personeline danışarak kullanmaları olmuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda yaşlıların vitamin ve mineralleri akılcı kullanımı konusunda farkındalık kazandırılması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Acar Tek., N., & Pekcan, G. (2008). Besin destekleri kullanılmalı mı?. Klasmat Matbaacılık, Ankara. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/B%2015.pdf
- Akkuş, Y., & Karatay, G. (2011). Kars’ta 60 yaş üstü bireylerin ilaç kullanım davranışlarının değerlendirilmesi. TÜBAV Bilim Dergisi. 4(3), 214-220.
- Aparasu, R. R., Mort, J. R., & Brandt, H. (2005). Polypharmacy trends in office visits by the elderly in the United States, 1990 and 2000. Res Social Adm Pharm, 1(3), 446-459.
- Arslan, M., Keskin Arslan, E., Koç, E. M., Sözmen, M. K., & Kaplan, Y. C. (2020). Altmış beş yaş ve üzeri kişilerde kırılganlık ile ilaç kullanımı ve polifarmasi arasındaki ilişki. Med Bull Haseki. 58, 33-41.
- Bilgili, N., & Karatay, G. (2005). Sait Yazıcı Sağlık Ocağı bölgesinde yaşayan bireylerin ilaç tüketimi ile ilgili bazı uygulamalarının belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 12(1), 39-48.
- Briefel, R. R., & Johnson, C. L. (2004). Secular trends in dietary intake in the United States. Annu Rev Nutr, 24, 401-431.
- Bülbül, S., Sürücü, M., & Aşık, G. (2014). Vitamin kullanım alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 57 (4), 241-245.
- Çoşkun, F., & Turhan, H. (2010). İstanbul’da vitamin kullanım alışkanlıkları ve bu alışkanlıkları etkileyen faktörler üzerine bir araştırma. Marmara Eczacılık Dergisi, 14, 21-28.
- Ekenler, Ş., & Koçoğlu, D. (2016). Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 3(3), 44-55.
- Ervin, RB., & Kennedy-Stephenson, J. (2002). Mineral intakes of elderly adult supplement and non-supplement users in the third national health and nutrition examination survey. The Journal of Nutrition, 132(11), 3422-3427.
- Esin, M. N. (2014). Örnekleme. Erdoğan S, Nahcivan N, Esin MN, editörler. Hemşirelikte Araştırma: Süreç, Ugulama ve Kritik. Nobel Tıp Kitabevleri. İstanbul. (s.189).
- Fletcher, R. H., & Fairfield, K. M. (2002). Vitamins for chronic disease prevention in adults: Clinical applications. JAMA, 2l87(23), 3127-3129.
- Kuvvetlioğlu, K. (2011).Yaşlı hastaların ilaç kullanım davranışları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). K.K.T.C. Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Millen, A. E., Dodd, K. W., & Subar, A. F. (2004). Use of vitamin, mineral, nonvitamin, and nonmineral supplements in the united states: The 1987, 1992, and 2000 national health interview survey results. J Am Diet Assoc, 104(6), 942-950.
- Özen, B., Kaya Erten, Z., & Bülbül, T. (2018). Kuşaklar arası akılcı ilaç kullanımı. Sağlık Bilimleri Dergisi, 27(3), 199-204.
- Park, S., Johnson, M., & Fischer, J. G. (2008). Vitamin and mineral supplements: barriers and challenges for older adults. Journal of Nutrition For The Elderly, 27 (3-4), 297-317.
- Radimer, K., Bindewald, B., Hughes, J., Ervin, B., Swanson, C., & Picciano, M. (2004). Dietary supplement use by adults: data from the national health and nutrition examination survey. 1999–2000. American Journal of Epidemiology, 160(4), 339–349.
- Şahin, DS., Özer, Ö., Yanardağ, MZ. (2018). Yaşlı bireylerin ilaç kullanımına ilişkin davranışlarının sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi. MAKÜ Sag. Bil. Enst. Derg, 6(1), 15-25.
- Saraç, Z. F., & Yılmaz, M. (2015). Yaşlılık ve sağlıklı beslenme. Ege Tıp Dergisi, 54 (10),1-11.
- Sebastian, R.S, Cleveland, L. E, Goldman, J. D, Moshfegh, A. J. (2007). Older adults who use vitamin/mineral supplements differ from nonusers in nutrient intake adequacy and dietary attitudes. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 107(8), 1322-1332.
- Şanal Karahan, F., & Hamarta, E. (2019). Geriatrik olgularda kronik hastalıkların ve polifarmasinin ölüm kaygısı ve anksiyete üzerine etkisi. Aegean J Med Sci, 1, 8-13.
- Taşkın Şayir, Ç., Aslan Karaoğlu, S., & Evcik Toprak, D. (2014) Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Polikliniği’ne başvuran 65 yaş üstü hastalarda polifarmasi ve tamamlayıcı tedavi kullanımlarının değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 18(1),35-41.
- Tarhan, G., Uslu, AU., Kavaklı, O., Karagülle, M., & Özgüles, B. (2020). Yaşlı hastalarda akılcı ilaç kullanımı. Osmangazi Journal of Medicine. 42(2), 130-139.
- Tufan, A. (2016). Yaşlılıkta vitamin ve eser elementlerin akılcı kullanımı. Türkiye Klinikleri J Geriatr-Special Topics, 2(2), 77-80.
- T. C. Kalkınma Bakanlığı. On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Yaşlanma. Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara 2018. https://sbb.gov.tr/wp-ontent/uploads/2020/04/YaslanmaOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). [İnternet]. 2019. https://www.ekonomist.com.tr/haberler/tuik-yayimladi-iste-turkiye-2019-yasli-nufus-istatistikleri.html.
- Uyanık, F. (2000). Bazı iz elementlerin organizmadaki başlıca fonksiyonları ve bağışıklık üzerine etkileri. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 49-58.
- Ünsal, A., Demir, G., Çoban Özkan, A., & Gürol Arslan, G. (2011). Huzurevindeki yaşlılarda kronik hastalık sıklığı ve ilaç kullanımları. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 12(3), 5-10.
- Yılmaz, M., Yılmaz, A., Özyörük, M., Turunç, F., Gürleyik Erkman, N., Kınalıkaya, A., & Arslan E. (2018). Akılcı ilaç kullanımı: Düzce’de aile hekimlerinin bilgi ve davranışları. Türk Aile Hek. Derg. 22(1), 20-27.
- Yıldırım Keskin, A. (2010). Yaşlılarda beslenme [Internet]. [Erişim Tarihi 18.08.2020]. Erişim adresi:http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/yasli_bakimi_onlisans_ao/yaslilarda_beslenme.pdf
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Geriatri ve Gerontoloji |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 13 Sayı: 2 |
