Öz
Tedarik zinciri yönetiminin en önemli adımlarından biri olan doğru tedarikçi seçimi, rekabetçi koşullarda işletmenin belirlemiş olduğu hedeflere ulaşmasında büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, lojistik sektöründe faaliyet gösteren bir firmada tedarikçi seçim problemi ele alınmıştır. Öncelikle, tedarikçi seçiminin yapılacağı ürün grubunun belirlenmesi amacıyla FSN (Fast-Slow-NonMoving) analizi ile kritik yedek parça seçilmiştir. Ardından, problemin çözümü için Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) tekniklerinden Aksiyomatik Tasarım ve Dematel (The Decision Making Trial and Evaluation Laboratory) yöntemleri önerilmiştir. Tedarikçi seçimine etki eden kriterler arasındaki ilişki Dematel ile yorumlanmış ve kriterler “etkileyen” ve “etkilenen” olarak iki gruba ayrılmıştır. Tedarikçiler arasında seçim ve sıralama ise Aksiyomatik Tasarım ile gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kriterlerin eşit ağırlığa sahip olmadığı durum da gözönüne alınarak kriterler Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemiyle ağırlıklandırılmış ve alternatifler Ağırlıklı Aksiyomatik Tasarım ile yeniden sıralanmıştır. Son olarak, Dematel yönteminde “etkilenen” olarak belirlenen kriterler analizden çıkarılarak metodoloji tekrarlanmıştır. Böylece kriterler arasındaki neden-sonuç ilişkisinin belirlenmesinin sonuçlara etkisi yorumlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Tedarikçi Seçimi Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) Aksiyomatik Tasarım Dematel AHP Supplier Selection Multi-Criteria Decision Making (MCDM) Axiomatic Design
Kaynakça
- Demirci, A. (2020). Lojistik Tedarikçi Seçiminde Aksiyomatik Tasarım Tekniği Uygulaması. International Journal Of Economics ,Politics, Humanities and Social Sciences, 3(1), 90-105.
- Zaralı, F. (2018). Lojistik Merkezi Yer Seçimi ve Yerleştirme Problemi, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
- Ardalı, Z. (2020). Bulanık AHP ve Bulanık Aksiyomatik Tasarım ile Yeşil Tedarikçi Seçimi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi.
- Badem, E. (2019). Otomobil Seçimi Kararında Tüketici Satın alma Kararını Etkileyen Faktörlerin Dematel Yöntem ile Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi, Bartın.
- Ar, İ. M., Gökşen H., & Tuncer M. A. (2015). Kablo Sektöründe Tedarikçi Seçimi İçin Bütünleşik Dematel-AAS-Vıkor Yönteminin Kullanılması, Ege Akademik Bakış. 15(2), 285-300.
- Sarı, İ. U., Ervural B. Ç., & Bozat S. (2017). Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetiminde Dematel yöntemiyle tedarikçi değerlendirme kriterlerinin incelenmesi ve sağlık sektöründe bir uygulama, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 23(4), 477-485.
- Coşkun B., Yıldır M., S. & Bayraktar M. (2022).Sürdürülebilir Tedarik Zinciri Yönetiminde Tedarikçi Değerlendirme Kriterlerinin Dematel Yöntemiyle İncelenmesi Ve Ahşap Sektöründe Bir Uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi,18 (2), 618-648.
- Doğan H. (2022). Dematel ve Copras Yöntemleri İle Tedarikçi Seçimi: Hazır Giyim Sektöründe Bir Uygulama. Journal of Textiles and Engineer, 29(127), 150- 160.
- Kabadayı, Ç., & Dağ, S. (2020). Dematel ve Electre Yöntemi ile Tedarik Zincirinde Bayi Performans Değerlendirmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 26(1), 241-253.
- [Çelik, F. & Çağıl, G. (2021). Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Tedarikçi Seçimi;Bir Traktör Fabrikası Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 23(68),607-619.
- Yaman, K.H. (2019). Bulanık Dematel ve Bulanık Topsis Yöntemleri Kullanılarak Tedarikçi Seçimi ve Bulanık Doğrusal Programlama ile Optimum Sipariş Miktarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi.
- Mirmousaa, S. & Dehnavi, D.H. (2016). Development of Criteria of Selecting the Supplierby Using the Fuzzy Dematel Method. 3rd International Conference on New Challenges in Management and Organization: Organization and Leadership, Dubai, UAE.
- Kumar, S.J. A., Sangwanc, K.S., Gupta, G.S. (2021). Modelling Supply Chain Agility Antecedents Using Fuzzy Dematel. 28th CIRP Conference on Life Cycle Engineering.
- Kant, R.L.S. (2021). Evaluating the circular supply chain implementation barrier susing Pythagorean fuzzy AHP-Dematel approach. Mechanical Engineering Department, Sardar Vallabhbhai National Institute of Technology, Ichchhanath, Surat 395007, Gujarat, India.
- Ashtarinezhad, E., Sarfaraz, H. A., & Navabakhsh, M. (2018). Supplier evaluation and categorize with combine Fuzzy Dematel and Fuzzy Inference System. Data in Brief, 18,1149-1156.
- Özel, B., & Özyörük, B. (2007). Bulanık Aksiyomatik Tasarım ile Tedarikçi Seçimi, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22(3), 415-423.
- Sarı, İ. U., Ervural, B. Ç., & Bozat, S. (2017). Sürdürülebilir Tedarik Zinciri Yönetiminde Dematel Yöntemiyle Tedarikçi Değerlendirme Kriterlerinin İncelenmesi ve Sağlık Sektöründe Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 23(4), 477-485.
- Erdem, M. B., & Doğan, N.Ö. (2020). Tekstil Sektöründe Sürdürülebilirliğin Analizi, Kahramanmaraş’ta Faaliyet Gösteren bir Tekstil İşletmesinde Dematel Uygulaması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(36), 571-598.
- Al-Harbi, K. M. A. S. (2001). Application of the AHP in Project management. International journal of Project management, 19(1), 19-27.
- Kabak, M., & Dağdeviren, M. (2017). A Hybrid approach based on ANP and grey relational analysis for machine selection. Technical Gazette, 24(1), 109-118.
- Erdoğan, D., & Tokgöz, N. (2017). Bilgi Teknolojileri Dış Kaynak Kullanımında Kritik Tedarikçi Seçim Kriterlerinin Belirlenmesi: Havacılık Sektöründe Nitel Bir Araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 68-83.
- Akyüz, G. A. (2012). Bulanık VIKOR yöntemi ile tedarikçi seçimi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(1), 197-215.
- Kabadayı, N., & Küçük Çırpın, B. (2020), Gri İlişkisel Temelli TOPSIS Yöntemi ile Tedarikçi Seçimi ve Tedarikçi Risk Değerlendirmesi, Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 25(2), 767- 788.
- Dağdeviren, M., Dönmez, N., & Kurt, M. (2006). Bir İşletmede Tedarikçi Değerlendirme Süreci İçin Yeni Bir Model Tasarimi ve Uygulamasi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21(2), 247-255.
- Özdemir, A. (2010). Ürün grupları temelinde tedarikçi seçim probleminin ele alınması ve analitik hiyerarşi süreci ile çözümlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 55-84.
- Zhumazhanova, M. (2022). Tedarikçi seçim kararlarında bulanık çok kriterli karar verme tekniklerinin kullanımı: Mobilya sektöründe bir uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Antalya, Türkiye.
- Tursun, S. S., & Özkoç, H. (2019). Taze gıda ürünlerinde tedarikçi seçim kararı üzerine karma bir araştırma. Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 3(6), 75-94.
- Güleş, H. K., Çağlıyan, V., & Şener, T. (2014). Hazır giyim sektöründe analitik hiyerarşi prosesi yöntemine dayalı tedarikçi seçimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 159-170.
- Candan, G., & Yazgan, H. R. (2015). Tedarik Zincirinde Hammadde Tedarikçisi Seçimi Problemi: Bir Uygulama. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(3), 43-52.
- Gültepe, M., & Yılmaz, E. (2022). Tedarik Zinciri Yönetiminde Lojistik ve Dağıtım Ağının Etki Seviyelerinin Belirlenmesi ve Tedarikçi Seçimi Optimizasyonu için AHP ve Matematik Programlama Modelini İçeren Yeni Bir Yaklaşım. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 34(2), 262-270.
- Li, Y., Dlabat, A., & Lu, C., C. (2020), Leagile Supplier Selection in Chinese Textile Industries a Dematel Approach, Annals of Operations Research, 287, 303-322.
- Çagıl, G., & Çelik, F. (2021). Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri İle Tedarikçi Seçimi; Bir Traktör Fabrikası Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 23(68), 607-619.
- Karagöz, E. T. (2022). Çok kriterli karar verme ve veri madenciliği yöntemleri ile tedarikçi seçimi ve seviyelendirmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
- Gündoğan, K., & Borat, O. (2021). Çelik Yapıda Kullanılan Endüstriyel Boya için Ahp ve Topsis Yöntemleri Uygulanarak Yapılan Tedarikçi Seçimi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 20(40), 162-177.
- Vargeloğlu, A. A., Başkır, M. B., & Gamgam, H. (2021). Ekonomik Göstergelere Dayalı Tedarikçi Seçimi için Sezgisel Bulanık Yaklaşım. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 1017-1037.
- Oğuz, C., Pence, I., Siseci Ceşmeli, M., & Çetinkaya Bozkurt, O. (2021), Tedarikçilerin TOPSIS ile Seçilmesi ve Gelişim Durumlarının Sezgisel Optimizasyon ile Belirlenmesi, Acta Infologica, 5(1), 53-64.
Öz
Supplier selection is one of the most important steps of supply chain management, and choosing the right supplier is of great importance in achieving the goals of the companies under competitive conditions. In this study, the supplier selection problem in a company operating in the logistics sector is discussed. Firstly, critical spare parts have been selected by FSN (Fast-Slow-Non-Moving) analysis in order to determine the product group from which supplier selection would be made. Axiomatic Design and Dematel (The Decision Making Trial and Evaluation Laboratory) method, which are among the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) techniques, have been proposed to solve the problem. The relationships between the criteria influencing the supplier selection have been interpreted via Dematel and the criteria have been divided into two groups as “dispatcher” and “receiver”, and selection and ranking among the suppliers have been carried out with Axiomatic Design. In addition, considering the fact that the criteria do not have equal weight, the criteria have been weighted by the Analytical Hierarchy Process (AHP) method and the ranking obtained by Weighted Axiomatic Design have been compared with the previous ranking. Finally, the criteria determined as “receiver” in the Dematel method have been removed from the analysis and the methodology has been repeated. Thus, the effect of determining the cause-effect relationship between the criteria on the results has been interpreted.
Anahtar Kelimeler
Supplier Selection Multi-Criteria Decision Making (MCDM) Axiomatic Design AHP Dematel
Kaynakça
- Demirci, A. (2020). Lojistik Tedarikçi Seçiminde Aksiyomatik Tasarım Tekniği Uygulaması. International Journal Of Economics ,Politics, Humanities and Social Sciences, 3(1), 90-105.
- Zaralı, F. (2018). Lojistik Merkezi Yer Seçimi ve Yerleştirme Problemi, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
- Ardalı, Z. (2020). Bulanık AHP ve Bulanık Aksiyomatik Tasarım ile Yeşil Tedarikçi Seçimi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi.
- Badem, E. (2019). Otomobil Seçimi Kararında Tüketici Satın alma Kararını Etkileyen Faktörlerin Dematel Yöntem ile Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi, Bartın.
- Ar, İ. M., Gökşen H., & Tuncer M. A. (2015). Kablo Sektöründe Tedarikçi Seçimi İçin Bütünleşik Dematel-AAS-Vıkor Yönteminin Kullanılması, Ege Akademik Bakış. 15(2), 285-300.
- Sarı, İ. U., Ervural B. Ç., & Bozat S. (2017). Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetiminde Dematel yöntemiyle tedarikçi değerlendirme kriterlerinin incelenmesi ve sağlık sektöründe bir uygulama, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 23(4), 477-485.
- Coşkun B., Yıldır M., S. & Bayraktar M. (2022).Sürdürülebilir Tedarik Zinciri Yönetiminde Tedarikçi Değerlendirme Kriterlerinin Dematel Yöntemiyle İncelenmesi Ve Ahşap Sektöründe Bir Uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi,18 (2), 618-648.
- Doğan H. (2022). Dematel ve Copras Yöntemleri İle Tedarikçi Seçimi: Hazır Giyim Sektöründe Bir Uygulama. Journal of Textiles and Engineer, 29(127), 150- 160.
- Kabadayı, Ç., & Dağ, S. (2020). Dematel ve Electre Yöntemi ile Tedarik Zincirinde Bayi Performans Değerlendirmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 26(1), 241-253.
- [Çelik, F. & Çağıl, G. (2021). Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Tedarikçi Seçimi;Bir Traktör Fabrikası Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 23(68),607-619.
- Yaman, K.H. (2019). Bulanık Dematel ve Bulanık Topsis Yöntemleri Kullanılarak Tedarikçi Seçimi ve Bulanık Doğrusal Programlama ile Optimum Sipariş Miktarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi.
- Mirmousaa, S. & Dehnavi, D.H. (2016). Development of Criteria of Selecting the Supplierby Using the Fuzzy Dematel Method. 3rd International Conference on New Challenges in Management and Organization: Organization and Leadership, Dubai, UAE.
- Kumar, S.J. A., Sangwanc, K.S., Gupta, G.S. (2021). Modelling Supply Chain Agility Antecedents Using Fuzzy Dematel. 28th CIRP Conference on Life Cycle Engineering.
- Kant, R.L.S. (2021). Evaluating the circular supply chain implementation barrier susing Pythagorean fuzzy AHP-Dematel approach. Mechanical Engineering Department, Sardar Vallabhbhai National Institute of Technology, Ichchhanath, Surat 395007, Gujarat, India.
- Ashtarinezhad, E., Sarfaraz, H. A., & Navabakhsh, M. (2018). Supplier evaluation and categorize with combine Fuzzy Dematel and Fuzzy Inference System. Data in Brief, 18,1149-1156.
- Özel, B., & Özyörük, B. (2007). Bulanık Aksiyomatik Tasarım ile Tedarikçi Seçimi, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22(3), 415-423.
- Sarı, İ. U., Ervural, B. Ç., & Bozat, S. (2017). Sürdürülebilir Tedarik Zinciri Yönetiminde Dematel Yöntemiyle Tedarikçi Değerlendirme Kriterlerinin İncelenmesi ve Sağlık Sektöründe Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 23(4), 477-485.
- Erdem, M. B., & Doğan, N.Ö. (2020). Tekstil Sektöründe Sürdürülebilirliğin Analizi, Kahramanmaraş’ta Faaliyet Gösteren bir Tekstil İşletmesinde Dematel Uygulaması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(36), 571-598.
- Al-Harbi, K. M. A. S. (2001). Application of the AHP in Project management. International journal of Project management, 19(1), 19-27.
- Kabak, M., & Dağdeviren, M. (2017). A Hybrid approach based on ANP and grey relational analysis for machine selection. Technical Gazette, 24(1), 109-118.
- Erdoğan, D., & Tokgöz, N. (2017). Bilgi Teknolojileri Dış Kaynak Kullanımında Kritik Tedarikçi Seçim Kriterlerinin Belirlenmesi: Havacılık Sektöründe Nitel Bir Araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 68-83.
- Akyüz, G. A. (2012). Bulanık VIKOR yöntemi ile tedarikçi seçimi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(1), 197-215.
- Kabadayı, N., & Küçük Çırpın, B. (2020), Gri İlişkisel Temelli TOPSIS Yöntemi ile Tedarikçi Seçimi ve Tedarikçi Risk Değerlendirmesi, Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 25(2), 767- 788.
- Dağdeviren, M., Dönmez, N., & Kurt, M. (2006). Bir İşletmede Tedarikçi Değerlendirme Süreci İçin Yeni Bir Model Tasarimi ve Uygulamasi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21(2), 247-255.
- Özdemir, A. (2010). Ürün grupları temelinde tedarikçi seçim probleminin ele alınması ve analitik hiyerarşi süreci ile çözümlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 55-84.
- Zhumazhanova, M. (2022). Tedarikçi seçim kararlarında bulanık çok kriterli karar verme tekniklerinin kullanımı: Mobilya sektöründe bir uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi, Antalya, Türkiye.
- Tursun, S. S., & Özkoç, H. (2019). Taze gıda ürünlerinde tedarikçi seçim kararı üzerine karma bir araştırma. Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 3(6), 75-94.
- Güleş, H. K., Çağlıyan, V., & Şener, T. (2014). Hazır giyim sektöründe analitik hiyerarşi prosesi yöntemine dayalı tedarikçi seçimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 159-170.
- Candan, G., & Yazgan, H. R. (2015). Tedarik Zincirinde Hammadde Tedarikçisi Seçimi Problemi: Bir Uygulama. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(3), 43-52.
- Gültepe, M., & Yılmaz, E. (2022). Tedarik Zinciri Yönetiminde Lojistik ve Dağıtım Ağının Etki Seviyelerinin Belirlenmesi ve Tedarikçi Seçimi Optimizasyonu için AHP ve Matematik Programlama Modelini İçeren Yeni Bir Yaklaşım. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 34(2), 262-270.
- Li, Y., Dlabat, A., & Lu, C., C. (2020), Leagile Supplier Selection in Chinese Textile Industries a Dematel Approach, Annals of Operations Research, 287, 303-322.
- Çagıl, G., & Çelik, F. (2021). Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri İle Tedarikçi Seçimi; Bir Traktör Fabrikası Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 23(68), 607-619.
- Karagöz, E. T. (2022). Çok kriterli karar verme ve veri madenciliği yöntemleri ile tedarikçi seçimi ve seviyelendirmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
- Gündoğan, K., & Borat, O. (2021). Çelik Yapıda Kullanılan Endüstriyel Boya için Ahp ve Topsis Yöntemleri Uygulanarak Yapılan Tedarikçi Seçimi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 20(40), 162-177.
- Vargeloğlu, A. A., Başkır, M. B., & Gamgam, H. (2021). Ekonomik Göstergelere Dayalı Tedarikçi Seçimi için Sezgisel Bulanık Yaklaşım. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 1017-1037.
- Oğuz, C., Pence, I., Siseci Ceşmeli, M., & Çetinkaya Bozkurt, O. (2021), Tedarikçilerin TOPSIS ile Seçilmesi ve Gelişim Durumlarının Sezgisel Optimizasyon ile Belirlenmesi, Acta Infologica, 5(1), 53-64.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mühendislik |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Haziran 2022 |
| Kabul Tarihi | 26 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 9 Sayı: 2 |